رعایت اخلاق انتخاباتی بایسته ای اساسی در روند برگزاری انتخابات نظام های مردم سالار است؛ بایسته ای که بی توجهی به آن فضای سیاسی را از سلامت دور می‌دارد و با تضعیف انگیزه های مشارکت، به آسیبی چون بی اعتمادی سیاسی دامن می‌زند. چند ماه دیگر انتخابات مجلس خبرگان و شورای اسلامی برگزار می‌شود. پرسشی که امروز به عنوان یکی از دغدغه های مهم برای نخبگان و نیز عموم مردم مطرح می‌شود توجه به مساله اخلاق انتخاباتی و رعایت اصول اخلاقی در فرایند انتخابات است.

اخلاق انتخاباتی نامزدها و معیار تقدم خود بر دیگران
آنان که در صدد ورود به عرصه انتخابات هستند و قصد نامزدی و تصدی پست های مهم در نظام اسلامی را دارند لازم است معیارهایی را در وجود خود جستجو کنند و در صورت وجود چنین ملاک‌ها و صفاتی وارد عرصه انتخابات گردند آن معیارها عبارت اند از:
1. عبادت و بندگی خدا کردن
وی باید «در تمام مشغولیت (شبانه روز) در اجرای اوامر الهی و (ترک کننده) آن چیزی هایی باشد که خداوند آنها را نهی کرده است.» با یاد خدا، قلبش به مقام اطمینان و آرامش برسد و در تمامی مراحل زندگی از یاد خدا غافل نشود. اگر در همه لحظه ها، خود را در محضر خداوند - سبحانه و تعالی - دید، تمامی کارهایش رنگ و بوی خدایی می‌گیرد که: «صبغة الله و من أَحسنُ مِن اللّه صبغة».
2.داشتن نوآوری، تخصص و
تجربه در امور مدیریتی اسلام این
 اصل عقلی را که «باید کار را به کاردان سپرد» قبول دارد و در آموزه های خود آموزش می‌دهد که اداره امور در بخش های گوناگون جامعه، باید به کسی سپرده شود که دانش آن کار را داشته باشد و به اصطلاح، اهل فن باشد.
قرآن کریم به عنوان اصلی کلی، پیروان خویش را این گونه راهنمایی می‌کند: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ؛ همیشه آگاهی‌های خود را از آگاهان و دانشمندان بگیرید» (نحل: 43).
3. پایداری در برابر مشکلات
پایداری در برابر مشکلات، جدیت در کارها و پشتکار، یکی دیگر از ویژگی هایی است که رهبران و حاکمان باید از آن بهره مند باشند. این عوامل، زمینه ساز نفوذ مدیران و رهبران در پیروان و به وجود آمدن قدرت شخصی می‌شود.
4. برخورداری از بینش
بینش هنگامی که از یقین حاصل شد و این یقین بر پایه ایمان استوار گردید می‌توان همچون دژی محکم در برابر ناملایمات و ستم و بی عدالتی ایستاد و از این رهگذر، از سرچشمه زلال حقیقت سیراب شد. بنابراین، اهل بصیرت می‌شنوند، می‌بینند، نگاه می‌کنند، از عبرت‌ها بهره می‌گیرند، آن گاه راه های روشنی را می‌پیمایند و از افتادن در پرتگاه‌ها دوری می‌کنند.
5.اندیشیدن به آسایش مردم
کسی که هماره به فکر رفاه و آسایش مردم و با هواهای نفسانی خود در جنگ و ستیز باشد، هنگامی که بر مسند قدرت تکیه زد، فریفته جاه و مقام و ثروت دنیا نمی شود. پیروان و راسخان این کار تنها مؤمنان راستین هستند که به یاد خدا دل بسته اند.
6.دوری از ریاست طلبی
یکی دیگر از آفت هایی که در این زمینه باید بدان توجه کرد، ریاست طلبی است. کسانی که در طلب برتری جویی بر بندگان خداوند هستند، جز برای نابودی خویش و دیگران گام برنمی دارند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:«من طلب الرئاسة هلک؛ هر که جویای ریاست باشد نابود شود».
7.پاسداری از استقلال و منافع کشور
یکی از مهم ترین وظایف پس از انتخابات برای برگزیده ملت، حفظ استقلال کشور و منافع مردم است تا کشور را از وابستگی به بیگانگان نجات دهد، نه اینکه کشور را بستر چپاول و امیال شیطانی بیگانگان کند.

اخلاق انتخاباتی نامزدها در زمان انتخابات
پس از اطمینان شخص از خود برای معرفی شدن به عنوان نامزد، بحث اخلاق انتخاباتی مطرح می‌شود که برخی از آنها را به طور اختصار بیان می‌کنیم.
1. اسراف نکردن در تبلیغات
به راستی، میزان در حوزه تبلیغات انتخاباتی چیست؟ آیا نامزدهای انتخابات می‌توانند با عنوان حفظ دین و اینکه جبهه مقابل بر حق نیست، دست به تبلیغات وسیع با هزینه های گزاف بزنند؟ یکی از آسیب ها، هزینه های هنگفتی است که صرف تبلیغات می‌شود. نامزدها به جای اینکه در صدد شناساندن خود به مردم باشند، مبالغی کلان را صرف تبلیغات می‌کنند که چیزی جز اسراف را به همراه ندارد. امیر المؤمنین علی علیه السلام می‌فرماید:
« مَنْ کانَ لَهُ مالٌ فایّاهُ وَ الفِساد؛ فانّ اِعْطاءَ المالِ فی غَیرِ وَجهٍ تَبْذیرٌ وَ اسرافٌ وَ هُوَ یَرفَعُ ذِکْرَ صاحبِهِ فی النّاسِ وَ یَضَعَهُ عِنْدَ اللّهِ».
2. انصاف در گفتار
نامزد در دفاع از ایده‌ها و برنامه‌ها و معرفی خود باید در گفتار و کردار، جانب انصاف را داشته باشد و از حق کشی دوری کند. وی باید از فضای به وجود آمده در جهت قرب به خدا بهره برد و با سعه صدر در برابر کارشکنان، همچون دوستی مهربان باشد.
3. احترام متقابل و دوری از تهمت
لازمه انتخابات سالم، ایجاد فضایِ سالم و دور از تشنج و فساد است. این امر محقق نخواهد شد، مگر با رعایت اصل «احترام متقابل» «هم دلی و هم بستگی» و دوری از «حرمت شکنی» و «تهمت و افترا».تجربه نشان می‌دهد بیشترین ضربه که می‌توان به حاکمان و در فضای انتخابات به نامزدها وارد کرد، خیانت کردن، تهمت زدن و شایعه پراکنی است.
4. پرهیز از دادن وعده های واهی
معمولاً صحنه انتخابات، نامزدها را ناچار می‌کند در جمع هواداران خود وعده هایی را بدهند که قادر به انجام آنها نیستند. متأسفانه برخی وعده‌ها در اثر فکر نکردن به عاقبت آن و در فضای به وجود آمده گفته می‌شود. در این شرایط باید هنگام گفتار با تأمل و از روی تعقل سخن گفت.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «لا تعِدَنَّ اخاک وَعَداً لیس فی یدک وفاؤهُ؛ هرگز به برادرت وعده ای نده که انجام آن به دست تو نیست».
5. پرهیز از شعارزدگی
برخی نامزدها در زمان برگزاری انتخابات، شعار هایی را سر می‌دهند که قادر به انجام آنها نیستند. این گونه شعار گرایی، حکم فریب مردم را دارد و از منظر شرع و اخلاق، نکوهیده و ناپسند است. بنابراین، انسان های صالح، گوی سبقت را در میدان عمل از هم می‌ربایند و خدمت به خلق را نردبان قرب به خداوند متعال قرار می‌دهند. آنان از سخنان به ظاهر خوش آب و رنگ، ولی بی پایه که توان انجام دادن آن را ندارند، دوری می‌کنند.
6. پرهیز از اختلافات
در هر جامعه ای، سلیقه های گوناگون وجود دارد. با این حال گروه‌ها باید با وجود اختلاف سلیقه‌ها و تعدد آرا در برابر منافع مشترک خود (ملی- مذهبی) وحدت کلمه داشته باشند و از تفرقه و اختلاف به شدت بپرهیزند. آنان باید تنها برای رضای خدا و ادای تکلیف الهی به عرصه رقابت قدم بگذارند. پس پیروز شدن یا ناکامی در انتخابات برایشان تفاوتی نمی کند؛ زیرا در هر دو حالت، به تکلیف خود عمل کرده اند.نامزدها باید بکوشند از هوا و هوس و نیرنگ و فریب افراد بپرهیزند و از تجاوز به حقوق دیگر نامزدها و هواداران آنها خودداری کنند؛ زیرا اهانت به هر شکل ممکن، وحدت کلمه را از بین می‌برد و زمینه حق کشی و انحراف را پدید می‌آورد .باید فضایی سالم و آرام فراهم کرد تا مردم بتوانند به درستی و با فراغ بال، درباره نامزدها، برنامه ها، شعارها و اهداف آنان تصمیم گیری کنند.
7. دوری از فریب کاری
حال و هوای انتخابات، برخی از نامزدها را برای کسب آرای بیشتر و در نهایت، پیروزی در انتخابات، آگاهانه یا ناآگاهانه، به سمتی پیش می‌برد که دست به فریب کاری و نیرنگ بازی و حیله گری می‌زنند. بنابراین، در جامعه ای دین مدار، شایسته نیست که نامزدها برای کسب آرای بیشتر، به خدعه و نیرنگ رو آورند.

اخلاق انتخاباتی هواداران نامزدها در زمان انتخابات
امام خمینی رحمه الله فرموده است: «میزان، رأی مردم است.» در انتخابات آزاد، میزان رأی مردم است تا با دقت در انتخابات، نامزد اصلح را برگزینند.
1. تحقیق مردم در مورد نامزدها
2. معرفی نامزد اصلح
چنانچه ویژگی هایی که تا کنون برای انتخاب نامزد اصلح برشمردیم، برای فردی احراز نشد، باید با تحقیق و بررسی از افراد معتمد، و به دست آوردن مدارک و شواهد مستدل از برادران و خواهران دینی خود، در این فریضه اجتماعی و سیاسی شرکت کنید.
وظایف نامزد برگزیده مردم پس از انتخاب شدن
1. شکرگزاری
برگزیده مردم را سزاست تا به شکرانه نعمتی که به واسطه مردم به او داده شده است، در فکر احیای حق و ابطال باطل باشد و از حرام‌ها دوری کند. او علاوه بر سپاس گزاری از خدا باید سپاس گزار مردم نیز باشد.
2. پرهیز از تحقیر رقیبان
یکی از رفتارهای ناسالم، غیر اخلاقی و غیر انسانی پس از پیروزی انتخابات، تحقیر احزاب یا نامزدهای دیگر و حتی هواداران آنهاست. چنین کاری نشان دهنده پلیدی درون آدمی است. پیامبر اکرم می‌فرماید: «حَسْبُ ابنُ آدم مِنَ الشَّرّ اَنْ یُحَقِّر اخاهُ المسلم؛ در بدی فرزند آدم همین بس که برادر مسلمان خود را کوچک شمارد».
3. وفاداری
«وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا؛ آنان که چون عهد بندند، به عهد خود وفادارند». (بقره: 177)
بایسته است برگزیده ملت، صداقت خود را به وفاداری امانتی که از طرف خدای تعالی و مردم به عهده او واگذار شده است، نشان دهد؛ زیرا بهترین صداقت، وفای به عهد است.