مفهوم توسعه تعاريف متعدّدي را به خود گرفته است. برخي توسعه را صنعتي شدن تعريف مي‌کنند، گروهي نيل به استقلال سياسي و بالندگي اقتصادي را توسعه مي‌نامند و عده‌اي نيز آن را توسعة فرهنگي دانسته‌اند و سرانجام افرادي، ساختن يک سدّ بسيار عظيم، ايجاد بزرگراه‌ها و احداث آسمان خراش‌ها، ايجاد کارخانجات ذوب‌آهن، احداث شبکه تلويزيون و به کارگيري صنايع خودکار را توسعه مي‌نامند. از ديدگاه دانشمندان علوم اجتماعي و سياسي، توسعه عبارت از تحوّل به سوي مدرنيزه شدن است. توجه آنان در بدو امر به تحولاتي است که در نهادهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي از طريق آموزش و پرورش صورت مي‌گيرد، به عبارت ديگر توسعه از ديدگاه اين گروه از صاحب‌نظران، توسعة نيروي انساني است و آن عبارت از افزايش سطح معلومات و مهارت و استعدادهاي افرادِ جامعه به منظور نيل به مدرنيزه شدن است. اينان بر اين باورند که توسعه و پيشرفت اصولاً زادة مجاهدت و کوشش انسان‌هاي دانش‌آموخته و کارآزموده است. اين افراد کار آزموده و تعليم يافته ممکن است روشنفکران،‌ رهبران سياسي و ملي، مهندسان، دانشمندان، معلمان، حقوقدانان، اقتصاددانان، ‌پرستاران،‌ پزشکان و غيره باشند.

حال با استفاده از اين تعريف جامع و کامل کلمة توسعه، بحث توسعه شهرستان عجب‌شير را از ديدگاه‌هاي ارائه شده در اين تعريف مورد کنکاش قرار مي دهيم.

قبل از هر چيز ذکر اين نکته را لازم مي‌دانم که هدف از اين نوشته، خداي ناکرده تخريب و نکوهش مسئولان عجب‌شير نيست بلکه بر خود وظيفه دانستم به عنوان يک شهروند عجب‌شيري که همواره مسائل و مشکلات اين شهر دغدغه اصلي خاطرم بوده و هست، ضمن برشماري پاره‌اي از مشکلات و موانع توسعه اين منطقه، به ارائه چند پيشنهاد و راهکار در جهت رفع ا ين موانع بپردازم. بي‌شک با نزديک شدن ايّام انتخابات مجلس شوراي اسلامي، طرح اين مشکلات از دو منظر مورد توجّه مي‌باشد: 1.بيان مطالبات مردم منطقه بر اساس اين آمار و ارقام 2. آشنايي کانديداهاي محترم انتخابات حوزة انتخابيه مراغه و عجب‌شير با مشکلات و موانع توسعة منطقه و بيان ديدگاه‌ها و برنامه‌هاي انتخاباتي‌شان.

بر خود وظيفه مي‌دانم از همکاري صميمانه مسئولين کتابخانه‌هاي تخصصي استانداري آذربايجان‌شرقي،‌ سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي و بخش خدمات مرجع کتابخانه ملي تبريز که در تهية اين نوشته ياريگر بنده بودند صميمانه تقدير و تشکر نمايم. بحث توسعه شهرستان عجب‌شير را در 6 شاخص اساسي توسعه (1. شناخت کلي شهرستان 2. جمعيت و نيروي انساني 3. کشاورزي و منابع طبيعي 4. صنعت و معدن 5. شبکه هاي زيربنائي 6. خدمات) بصورت آماري بررسي خواهيم کرد و در ضمن ارائه آمارهايي از اين شاخص ها در مورد شهرستان عجب‌شير، وضع موجود اين شهرستان را با دو همسايه شمالي و جنوبي‌اش، آذرشهر و بناب مقايسه خواهم کرد.

1.شناخت کلّي شهرستان:

عجب‌شير يکي از مهم‌ترين شهرستان‌هاي استان آذربايجان‌شرقي مي‌باشد که در جنوب‌غربي اين استان واقع شده است. فاصلة اين شهرستان از مرکز استان (تبريز) حدود 85 کيلومتر است و با قرار گرفتن در 8 کيلومتري کرانة جنوب‌شرقي درياچة اورميه و مسير محور ارتباطي آذربايجان‌شرقي به استان‌هاي آذربايجان‌غربي و کردستان و راه‌آهن تبريز- تهران- استانبول، با دسترسي به امکانات و تسهيلات بنادر رحمانلو و دانالو و ارتباط با استان آذربايجان‌غربي و اروپا از طريق بندر رحمانلو، واقع شدن مهم‌ترين مرکز آموزشي نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران در اين شهر (مرآ 03) و نزديکي به فرودگاه سهند، از يک موقعيّت ممتاز جغرافيايي در سطح استان برخوردار شده است. اين شهر تا سال 1326 مرکز دهستان بوده و در آبان‌ماه سال مذکور به بخش تبديل و تابع شهرستان مراغه گرديده است . پس از يک دورة زماني طولاني در مورخة 27/4/1380 به شهرستان مستقل ارتقاء يافته است. لازم به يادآوري است که سه شهر بناب، چاراويماق و عجب‌شير همزمان در تاريخ 21/8/1326 به بخش ارتقاء يافته بودند و هر سه تابع شهرستان مراغه بودند شهرستان بناب در آبان‌ماه سال 1368 و چاراويماق نيز در شهريور 1379 به سطح شهرستان ارتقاء يافتند ولي عجب‌شير در اثر يک نافرماني مدني منتج از بي‌تفاوتي برخي مسئولين در قبال خواسته‌هاي به حق و قانوني مردمان نجيب و انقلابي اين شهر در تابستان 1380 به سطح شهرستان ارتقاء يافت... تنها با ذکر اسامي وجود بعضي از صنايع و کارخانه‌هاي موجود در گذشته نه چندان دور واقع در اين شهرستان از جمله: کارخانه هاي شيشه‌سازي، سفالگري، پرورش نوغان، ريسندگي و بافندگي، حتي کشتي‌سازي و قرار گرفتن يکي از بزرگ‌ترين مراکز داد و ستد کشور (گَرگَر بازاري که در اصطلاح عوام به قارقابازاري مشهور است) مي‌توان به گذشته پر اهمّيّت عجب‌شير پي برد...

2. جمعيّت و نيروي انساني:

اين شهرستان به دليل قابليّت‌هاي فراوان توسعه و به دليل تأثيراتي که در حوزة منطقه‌اي غرب استان دارد از جمعيّت‌پذيري بالايي برخوردار است که اين امر سبب رشد سريع جمعيّت بخصوص در شهر عجب‌شير شده است. اين رشد جمعيّت در نقاط روستايي شهرستان منفي بوده و قابل ملاحظه نمي‌باشد. عمده مهاجرت به شهرستان از شهرستان‌هاي همجوار و عمدتاً به نقاط شهري شهرستان صورت مي‌گيرد. نرخ بيکاري (نسبت جمعيّت بيکار به جمعيّت فعّال) در شهرستان عجب‌شير در سال‌هاي 75 و 83 به ترتيب معادل 6 و 1/5 بوده که کمتر از متوسط استان در سال‌هاي تحت بررسي بوده است.

اين رقم براي شهرستان‌هاي آذرشهر و بناب در سال 83 به ترتيب 1/3 و 04/3 درصد مي‌باشد که هر دو شهر نسبت به عجب‌شير از وضعيّت مطلوب‌تري برخوردار هستند.

3. کشاورزي و منابع طبيعي:

عجب‌شير با دارا بودن مجموع 72748 هکتار در حدود 6/1 درصد از کل اراضي استان را در اختيار دارد. اين شهرستان 84/1 درصد از کل اراضي زير کشت محصولات زراعي استان و 25/4 درصد از کل اراضي باغي استان را دارا مي‌باشد که نمايانگر نقش ناچيز اين شهرستان در سطح زير کشت محصولات زراعي استان مي‌باشد. علاوه بر اين از لحاظ توليد محصولات دامي از جايگاه چندان مناسبي در سطح استان برخوردار نيست. از حيث توليد شير حائز رتبه سيزدهم بين شهرستان‌هاي استان (19 شهرستان)، از حيث توليد گوشت قرمز رتبه پانزدهم، گوشت مرغ رتبه پانزدهم و نيز از نظر توليد تخم مرغ باز رتبه پانزدهم را در بين شهرستان‌هاي استان به خود اختصاص داده است. از لحاظ شيلات با تخصيص سهمي معادل 27/0 درصد از توليدات شيلات استان در رتبة آخر استان قرار گرفته است.

از قابليّت‌هاي قابل توجّه اين بخش (کشاورزي) مي‌توان از وجود پتانسيل‌هاي مناسب جهت پرورش آرتميا و وجود پتانسيل‌هاي مناسب جهت زنبورداري بدليل مراتع شهرستان و باغات وسيع و کلاً وجود اراضي، باغات و دشت‌هاي وسيع با قابليّت حاصلخيزي بالا و به تبع آن تنوّع محصولات زراعي و باغي بويژه سيب‌زميني (رتبة دوّم استان) پياز (رتبة چهارم استان) خربزه (رتبة اوّل استان)، سيب، گردو و بادام را نام برد. از محدوديّت‌ها و تنگناهاي اين بخش نيز مي‌توان از موارد زير نام برد:

کمبود منابع آبي در سطح شهرستان، کمبود ماشين‌آلات و ادوات کشاورزي، کمبود زيرساخت‌ها و تشکل‌هاي توليد در بخش کشاورزي، کمبود صنايع تبديلي، سنّتي بودن شيوه کشاورزي و دامپروري، کمبود نقدينگي کشاورزان و...

با توجّه به اهمّيّت و قابليّت اين شهرستان در توليد محصولات باغي و زراعي،‌ با انجام سرمايه‌گذاري‌هاي لازم در طرح‌هاي آب و خاک و توسعة شبکة آبرساني سدها و... مي‌توان بر رونق فعّاليّت‌هاي کشاورزي و دامي اين شهرستان افزود.

در اين بخش شهرستان بناب با 9 درصد توليد محصولات زراعي استان در رتبة چهارم استاني قرار دارد. در برنامه چشم‌انداز توسعة عجب شير، محوريّت توسعة اين شهرستان، توسعة کشاورزي و دامداري در اولويّت نخست مي‌باشد که با ارائة اين آمارها بنظر مي‌رسد دست‌اندرکاران امر بايد تلاش بيشتري به خرج بدهند.

4. صنعت و معدن:

در بررسي وضعيّت صنعت و معدن اين شهرستان کار راحتي را پيش رو داريم چرا که عجب‌شير از جمله معدود شهرهايي است که تقريباً هيچ گونه صنعتي در آن شکل نگرفته است. عليرغم اينکه اين شهرستان در مسير محور تجهيز يافته تبريز - مياندوآب قرار دارد و در فاصله 85 کيلومتري تبريز واقع شده است ولي متأسفانه صنعت قابل توجهي (برخلاف شهرستان‌هاي همجوارش) ندارد.

در بخش معادن 7 معدن فعّال در اين شهرستان وجود دارد که 4 معدن آن نمک آبي است 2 معدن سيليس و يک معدن گرانيت سبز در اين شهرستان فعّاليّت مي‌کنند. معدن گرانيت سبز و نيز معدن سيليس تنها معدن از اين نوع در استان مي‌باشند. 3 درصد کل مواد معدني استخراج شده استان به عجب‌شير اختصاص دارد و نيز 5/5 درصد مجموع اشتغال و 7/2 درصد سرمايه‌گذاري بخش معادن استان شامل اين شهرستان مي‌شود.

اين آمار براي شهرستان آذرشهر با دارا بودن 32 معدن فعّال به اين صورت است: 9/8 درصد استخراج مواد معدني استان، 13 درصد اشتغال بخش معدن استان و 7/4 درصد سرمايه‌گذاري استان. از اقدامات اولويّت‌دار توسعة اين بخش براي شهرستان عجب‌شير مي‌توان به احداث شهرک‌هاي صنعتي، توسعه صنايع تبديلي کشاورزي و... اشاره کرد.

5. شبکه‌هاي زيربنايي:

در اين شاخص بايد چند فاکتور اساسي توسعه بررسي شود:

1-5 حمل و نقل: خوشبختانه به سبب موقعيّت استراتژيک عجب‌شير (نه برنامه‌ريزي مدون و...) اين شهرستان از حيث تراکم راه در هر 100 کيلومتر مربع در بين 19 شهرستان استان رتبة پنجم قرار گرفته و با توجّه به اين رتبه از وضعيت مطلوب‌تري برخوردار است ولي از نظر ميزان برخورداري از راه‌هاي روستايي (به علّت عدم وجود برنامه‌هاي توسعه) برخلاف آذرشهر از متوسط استاني به ميزان قابل توجّهي کمتر است و در بين 19 شهرستان استان در رتبة 16 قرار دارد! از لحاظ تراکم راه‌آهن نيز از متوسط استاني بيشتر است.

از اقدامات اولويّت‌دار بخش حمل و نقل در اين شهرستان مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد:

تبديل تقاطع‌هاي همسطح مهم به غير همسطح (مخصوصاً در مبادي ورودي و خروجي شهر)،‌ احداث مجتمع‌هاي خدمات رفاهي و پاسگاه‌هاي پليس‌راه ، تکميل پروژة ملّي بزرگ‌راه تبريز-مياندوآب که در عجب‌شير متوقّف شده است و ‌بازسازي جاده‌هاي روستايي و ...

2-5 انرژي: اين شهرستان فاقد تأسيسات توليد نيرو مي‌باشد و مصارف آن از طريق شبکه سراسري برق تأمين مي گردد.

3-5 شبکه‌هاي اطّلاعاتي و ارتباطات:

3 درصد نمايندگي‌هاي پستي و 5 درصد دفاتر پستي شهري استان در اين شهرستان قرار گرفته است. سهم شهرستان از تلفن‌هاي مشغول به کار استان 4/1 درصد مي‌باشد . اين آمار براي شهرستان آذرشهر به ترتيب بدين قرار است: 5/6 درصد ،‌5 درصد، 8/2 درصد استاني.

شيوه‌هاي مديريّتي سنّتي، مشکل جذب و نگهداري نيروي متخصص، ناکافي بودن سرمايه‌گذاري و نامناسب بودن زيرساخت‌ها براي تحقّق دولت الکترونيکي از محدوديّت‌ها و تنگناهاي اين بخش مي‌باشد.

6. خدمات:

در اين شاخص نيز بايد چند فاکتور توسعه بررسي شود:

1-6 بهداشت و درمان:

شهرستان عجب‌شير از لحاظ برخورداري از امکانات بهداشتي و درماني و همچنين نيروي انساني متخصص (پزشک عمومي و متخصّص) در مقايسه با متوسط استاني از وضعيّت نامناسبي برخوردار است. سرانه تخت بيمارستاني و سرانه پزشک عمومي و متخصّص در شهرستان پايين‌تر از متوسط استاني است.

با وجود اين، به دليل بالا بودن سطح آگاهي مردم، گسترش درصد پوشش واکسيناسيون عليه بيماري‌هاي عفوني...

4» بهبود نسبي تغذيه و گسترش مراقبت‌هاي اوّليّة بهداشتي مادر، اين شهرستان از لحاظ شاخص‌هاي بهداشتي و درماني (ميزان مرگ و مير کودکان زير 5 سال، نوزادان و شيرخواران و ...) در مقايسه با متوسط استاني از وضعيت مناسبي برخوردار است. شهرستان عجب‌شير در سال 83 با 50 تخت فعّال و بناب در همين سال با 150 تخت فعال، 1/3 درصد (براي بناب) تخت‌هاي بيمارستاني استان را در خود جاي داده است. استقرار کامل شبکه‌هاي بهداشتي بر اساس طرح توسعه نظام شبکه‌اي بهداشت و درمان، تکميل و راه‌اندازي بخش‌هاي تخصصي بيمارستان قديمي و فاقد امکانات کافي شهر و ... از جمله مهم‌ترين راهبردها و اقدامات اولويّت‌دار بلند مدت توسعه براي شبکه بهداشت و درمان عجب‌شير مي‌باشد.

2-6 آموزش و پرورش عمومي:

آموزش و پرورش عجب‌شير حدود 8/1 درصد از دانش‌آموزان استان را در خود جاي داده است. حدود 84 درصد از جمعيّت بالاي 6 سال عجب‌شير با سواد هستند که متأسفانه اين ميزان، از متوسط با سوادي استان (85 درصد) کمتر است. اين ميزان درصد با سوادي براي شهرستان آذرشهر و بناب به ترتيب برابر 6/90 و 66/83 (در سال 1382) مي‌باشد. که وضعيّت باسوادي آذرشهر به مراتب بهتر از عجب‌شير و بناب مي‌باشد.

3-6 بازرگاني:

ساختار بازرگاني عجب‌شير کاملاً سنتي است و اين شهرستان به شدّت از کمبود زير ساخت‌هاي بازرگاني رنج مي‌برد. در اين شهرستان انبار و سيلو وجود ندارد و تنها يک سردخانه وجود دارد که از نظر ظرفيّت 7/4 درصد سردخانه‌هاي استان را شامل مي‌شود. اين آمار براي شهرستان آذرشهر رقمي معادل 7 درصد و براي بناب 8/14 درصد مي‌باشد.

4» با توجه به قابليّت‌هاي بالاي شهرستان در زمينه توليد محصولات کشاورزي انتظار مي‌رود امکانات انبارداري، سيلو و سردخانه شهرستان از وضعيت مطلوب‌تري برخوردار گردد.

4-6 گردشگري و ميراث فرهنگي:

به دليل سابقه تاريخي و ويژگي‌هاي طبيعي، عجب‌شير داراي جاذبه‌هاي مناسب گردشگري است ولي به دليل نبود زيرساخت‌هاي مناسب گردشگري از جمله خدمات رفاهي، محل اقامت، مراکز حمايتي گردشگري و عدم هماهنگي بين دستگاه‌هاي ذيربط از اين قابليّت‌ها به درستي استفاده نمي‌شود.

بر اساس آمار موجود در سال 1382 هيچ هتل و مهمانسرايي در عجب‌شير وجود ندارد و تنها يک مهمان‌پذير 21 تختي وجود دارد. (اخيراً يک هتل در عجب‌شير احداث شده است) تعداد بيش از يك صد اثر تاريخي حفاظت شده در عجب‌شير وجود دارد. اين آمار براي شهرهاي بناب و آذرشهر به ترتيب 156 اثر و 38 اثر (نيازمند حفاظت) مي‌باشد. در شهرستان بناب يک هتل 60 تختي و 2 مهمان‌پذير 43 تختي وجود دارد. عدم حفظ و نيز مرمّت‌هاي اصولي (نه زيبا سازي با كاشي و سراميك که نمونة اين‌کار را در مرمت غير اصولي مسجد تاريخي قاضي شاوان مي‌توان مشاهده کرد) آثار باستاني در اين كهن‌شهر تاريخ خود گواه مظلوميّت اوضاع ميراث فرهنگي منطقه است. برداشت‌هاي غير اصولي از خاك تپة باستاني كول‌تپه به منظور مصارف كشاورزي!، عبور كاميون‌هاي سنگين وزن از روي پل تاريخي قيزيل كورپي، تخريب قبرستان باستاني امامزاده قاسم (ع)، تخريب كتيبة اورارتويي جوان قالا، تخريب سنگ‌قبرهاي تاريخي روستاهاي مهرآوا، شيراز، ديزه، زئيوه، هورو، هرگلان، ورينجه و ... نمونه‌هايي از بي‌توجّهي مسئولان امر و غارت‌گران آثار تاريخي در قبال ميراث فرهنگي عجب‌شير مي‌باشد.

5-6 تربيت بدني:

عجب‌شير از لحاظ امکانات ورزشي در مقايسه با ساير شهرستان‌هاي استان در سطح متوسطي قرار دارد. اين شهرستان حدود 9 درصد استاديوم‌هاي استان، 3/1 درصد سالن‌هاي ورزشي استان، 8/4 درصد مساحت‌هاي زمين هاي ورزشي روباز استان و 2 درصد اماکن ورزشي سرپوشيده استان را به خود اختصاص داده و از لحاظ شاخص سرانه زيربناي اماکن ورزشي نسبت به متوسط استان از وضعيّت مناسبي برخوردار است. با اين حال اين شهرستان از لحاظ سرانه اماکن ورزشي سرپوشيده نسبت به متوسط استان وضعيّت نامناسبي دارد. همچنين اين شهرستان فاقد سالن ورزشي چندمنظوره سقف بلند و پيست دو و ميداني است که ضرورت سرمايه‌گذاري مناسب در اين زمينه بويژه از طريق بخش خصوصي احساس مي‌گردد. احداث زمين‌هاي چند منظورة ورزشي در کنار پارک‌هاي شهر توسط شهرداري مي‌تواند اين آمار را تا حدي بهبود بخشد.

اطّلاعات آماري در زمينه‌هاي مختلف تربيت بدني شهرستان آذرشهر، از وضع مناسب اين شهرستان نسبت به عجب‌شير حکايت دارد.

6-6 فرهنگ و هنر:

شهرستان به اصطلاح فرهنگي عجب‌شير از لحاظ برخورداري از امکانات فرهنگي و هنري در مقايسه با ساير شهرستان‌هاي استان وضعيّت مناسبي ندارد و از لحاظ شاخص سرانه فضاي کتابخانه پايين‌تر از متوسط استاني قرار دارد. در سال 1382 يک باب کتابخانه عمومي در اين شهرستان وجود داشت. اين کتابخانه از لحاظ سرانه فضاي کتابخانه پايين‌تر و از لحاظ جلد کتاب به ازاء هر عضو بالاتر از ميزان متوسط استاني است. (البتّه در سال‌هاي اخير دو باب کتاب‌خانة عمومي در شيشوان و جوان‌قالا احداث شده که با احتساب ساخت و ساز اين اماکن فرهنگي در ساير شهرهاي استان، در خوش‌بينانه‌ترين اين آمار ثابت خواهد ماند.) اين شهرستان فاقد سينما است و از 307 چاپخانه موجود در استان سهم عجب‌شير 2 باب ( 7/0 درصد ) چاپخانه مي‌باشد. از کل 2120 واحد موقوفات استان 11 باب آن (5/0 درصد) در اين شهرستان واقع گرديده است. از تعداد کل مساجد استان که بالغ بر 6568 باب مي‌باشد 97 باب (5/1 درصد 5) در اين شهرستان واقع گرديده است.

تعداد 8 باب کتابخانه در آذرشهر و 3 باب کتابخانه در بناب و 6 باب در شهرستان کليبر واقع گرديده است. از لحاظ ديگر شاخص‌هاي آماري فرهنگ و هنر وضعيّت دو همسايه عجب‌شير يعني آذرشهر و بناب به مراتب بهتر از عجب‌شير مي‌باشد. عجب‌شيري که در ابتداي ورودي شهر از طرف مرکز استان در روي تابلوي خوش آمدگويي عنوان «شهر فرهنگي» را يدک مي‌کشد طبق اين اطّلاعات و آمار سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي معلوم مي شود که لفظ فرهنگي با توجّه به وجود شاخصه‌هاي فرهنگي، بيشتر برازنده شهرهايي همچون کليبر،‌ آذرشهر، هشترود مي‌باشد تا عجب‌شير.

احداث کتابخانه‌هاي جديد، مجتمع‌هاي فرهنگي و هنري، سالن نمايش و نگارخانه و... در عجب‌شير از راهبردها و اقدامات اولويّت‌دار بلند مدت توسعة بخش فرهنگ و هنر مي‌باشد. با توجه به قابليّت‌ها و تنگناهاي شهرستان عجب‌شير، محوريّت توسعه اين شهرستان از سوي سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي استان به ترتيب در سه بخش کشاورزي، معدن و گردشگري تعيين شده است که با نگاهي گذرا به آمار ارائه شده از سوي اين سازمان در بخش‌هاي قبلي اين نوشته و مقايسة آن‌ها با تعاريف توسعه که در مقدمه ذکر شد، متوجّه مي‌شويم که توسعة اين شهرستان با برگزاري جلسات و همايش‌هاي توسعه و دعوت از مغازه‌داران محلات و کارمندان جزء ادارات دولتي در عمل ره به جايي نخواهد برد. شهرهاي همجوار عجب‌شير و ساير شهرها و بخش‌هاي دور افتاده استان به واسطة وجود مديران لايق، دلسوز و کارآمد و نيز مشاركت‌هاي مردمانش در امر توسعه شهر و منطقه‌شان، همچنان به حرکت سريع‌السير در مسير توسعه قدم برمي‌دارند در حالي که در عجب‌شير ما تازه بعد از گذشت سال‌ها محروميّت و بي‌توجّهي، مسئولان به فکر تشکيل کميتة اجرايي افتاده‌اند تا استعدادها و توانمندي‌هاي منطقه را مورد بررسي قرار دهند حال آنکه مشکلات و مسايل اين شهر سال‌ها قبل مطالعه شده و نيازي به مطالعه مجدد ندارد. توسعه شهرستان عجب‌شير نه در شعار بلکه در عمل محقّق خواهد شد. براي نيل به اين هدف بايد ضمن حذف مديران ناکارآمد و سليقه‌اي از بدنة مديريتي و اجرايي اين شهرستان بدور از هرگونه حواشي، آستين‌هاي همّت را بالا زد که مردم شهيد پرور و انقلابي عجب‌شير لايق اين هيچ بي‌مهري و بي‌عدالتي نيستند. نقش کليدي شوراهاي اسلامي منطقه که به‌عنوان پل ارتباطي بين مردم و مسئولان بايد باشند در شهرستان عجب‌شير کم‌رنگ بوده در حالي‌که شوراها مي‌توانند با تشکيل اتاق‌هاي فکر و دعوت از متخصصين و نخبگان شهرستان کمبودها و قابيليت‌ها را مشخص کرده و گام‌هاي مؤثري در جهت توسعة عجب‌شير بردارند.

منابع و مآخذ:

1.سالنامه آماري استان آذربايجان‌شرقي 1384 ، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي

2. بررسي تقسيمات کشوري و سازمان اداري استان آذربايجان‌شرقي در يکصد سال اخير،‌ تهيه کننده: مهدي سليمان پور، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، ‌1386

3. سيماي شهرستان عجب‌شير در سال 1382، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي

4. طرح توسعه شهرستان عجب‌شير، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

5. طرح توسعه شهرستان آذرشهر، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

6. طرح توسعه شهرستان بناب، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

7. مقالة همايش در شهر پيرمردان، روزنامه کيهان مورخه 13/6/86

8. مصاحبه مطبوعاتي فرماندار محترم عجب‌شير، اعتدال مورخه 3/5/87

11. تاريخ عجب‌شير، امير چهره گشا، نشر اختر، تبريز 1393

مفهوم توسعه تعاريف متعدّدي را به خود گرفته است. برخي توسعه را صنعتي شدن تعريف مي‌کنند، گروهي نيل به استقلال سياسي و بالندگي اقتصادي را توسعه مي‌نامند و عده‌اي نيز آن را توسعة فرهنگي دانسته‌اند و سرانجام افرادي، ساختن يک سدّ بسيار عظيم، ايجاد بزرگراه‌ها و احداث آسمان خراش‌ها، ايجاد کارخانجات ذوب‌آهن، احداث شبکه تلويزيون و به کارگيري صنايع خودکار را توسعه مي‌نامند. از ديدگاه دانشمندان علوم اجتماعي و سياسي، توسعه عبارت از تحوّل به سوي مدرنيزه شدن است. توجه آنان در بدو امر به تحولاتي است که در نهادهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي از طريق آموزش و پرورش صورت مي‌گيرد، به عبارت ديگر توسعه از ديدگاه اين گروه از صاحب‌نظران، توسعة نيروي انساني است و آن عبارت از افزايش سطح معلومات و مهارت و استعدادهاي افرادِ جامعه به منظور نيل به مدرنيزه شدن است. اينان بر اين باورند که توسعه و پيشرفت اصولاً زادة مجاهدت و کوشش انسان‌هاي دانش‌آموخته و کارآزموده است. اين افراد کار آزموده و تعليم يافته ممکن است روشنفکران،‌ رهبران سياسي و ملي، مهندسان، دانشمندان، معلمان، حقوقدانان، اقتصاددانان، ‌پرستاران،‌ پزشکان و غيره باشند.

حال با استفاده از اين تعريف جامع و کامل کلمة توسعه، بحث توسعه شهرستان عجب‌شير را از ديدگاه‌هاي ارائه شده در اين تعريف مورد کنکاش قرار مي دهيم.

قبل از هر چيز ذکر اين نکته را لازم مي‌دانم که هدف از اين نوشته، خداي ناکرده تخريب و نکوهش مسئولان عجب‌شير نيست بلکه بر خود وظيفه دانستم به عنوان يک شهروند عجب‌شيري که همواره مسائل و مشکلات اين شهر دغدغه اصلي خاطرم بوده و هست، ضمن برشماري پاره‌اي از مشکلات و موانع توسعه اين منطقه، به ارائه چند پيشنهاد و راهکار در جهت رفع ا ين موانع بپردازم. بي‌شک با نزديک شدن ايّام انتخابات مجلس شوراي اسلامي، طرح اين مشکلات از دو منظر مورد توجّه مي‌باشد: 1.بيان مطالبات مردم منطقه بر اساس اين آمار و ارقام 2. آشنايي کانديداهاي محترم انتخابات حوزة انتخابيه مراغه و عجب‌شير با مشکلات و موانع توسعة منطقه و بيان ديدگاه‌ها و برنامه‌هاي انتخاباتي‌شان.

بر خود وظيفه مي‌دانم از همکاري صميمانه مسئولين کتابخانه‌هاي تخصصي استانداري آذربايجان‌شرقي،‌ سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي و بخش خدمات مرجع کتابخانه ملي تبريز که در تهية اين نوشته ياريگر بنده بودند صميمانه تقدير و تشکر نمايم. بحث توسعه شهرستان عجب‌شير را در 6 شاخص اساسي توسعه (1. شناخت کلي شهرستان 2. جمعيت و نيروي انساني 3. کشاورزي و منابع طبيعي 4. صنعت و معدن 5. شبکه هاي زيربنائي 6. خدمات) بصورت آماري بررسي خواهيم کرد و در ضمن ارائه آمارهايي از اين شاخص ها در مورد شهرستان عجب‌شير، وضع موجود اين شهرستان را با دو همسايه شمالي و جنوبي‌اش، آذرشهر و بناب مقايسه خواهم کرد.

1.شناخت کلّي شهرستان:

عجب‌شير يکي از مهم‌ترين شهرستان‌هاي استان آذربايجان‌شرقي مي‌باشد که در جنوب‌غربي اين استان واقع شده است. فاصلة اين شهرستان از مرکز استان (تبريز) حدود 85 کيلومتر است و با قرار گرفتن در 8 کيلومتري کرانة جنوب‌شرقي درياچة اورميه و مسير محور ارتباطي آذربايجان‌شرقي به استان‌هاي آذربايجان‌غربي و کردستان و راه‌آهن تبريز- تهران- استانبول، با دسترسي به امکانات و تسهيلات بنادر رحمانلو و دانالو و ارتباط با استان آذربايجان‌غربي و اروپا از طريق بندر رحمانلو، واقع شدن مهم‌ترين مرکز آموزشي نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران در اين شهر (مرآ 03) و نزديکي به فرودگاه سهند، از يک موقعيّت ممتاز جغرافيايي در سطح استان برخوردار شده است. اين شهر تا سال 1326 مرکز دهستان بوده و در آبان‌ماه سال مذکور به بخش تبديل و تابع شهرستان مراغه گرديده است . پس از يک دورة زماني طولاني در مورخة 27/4/1380 به شهرستان مستقل ارتقاء يافته است. لازم به يادآوري است که سه شهر بناب، چاراويماق و عجب‌شير همزمان در تاريخ 21/8/1326 به بخش ارتقاء يافته بودند و هر سه تابع شهرستان مراغه بودند شهرستان بناب در آبان‌ماه سال 1368 و چاراويماق نيز در شهريور 1379 به سطح شهرستان ارتقاء يافتند ولي عجب‌شير در اثر يک نافرماني مدني منتج از بي‌تفاوتي برخي مسئولين در قبال خواسته‌هاي به حق و قانوني مردمان نجيب و انقلابي اين شهر در تابستان 1380 به سطح شهرستان ارتقاء يافت... تنها با ذکر اسامي وجود بعضي از صنايع و کارخانه‌هاي موجود در گذشته نه چندان دور واقع در اين شهرستان از جمله: کارخانه هاي شيشه‌سازي، سفالگري، پرورش نوغان، ريسندگي و بافندگي، حتي کشتي‌سازي و قرار گرفتن يکي از بزرگ‌ترين مراکز داد و ستد کشور (گَرگَر بازاري که در اصطلاح عوام به قارقابازاري مشهور است) مي‌توان به گذشته پر اهمّيّت عجب‌شير پي برد...

2. جمعيّت و نيروي انساني:

اين شهرستان به دليل قابليّت‌هاي فراوان توسعه و به دليل تأثيراتي که در حوزة منطقه‌اي غرب استان دارد از جمعيّت‌پذيري بالايي برخوردار است که اين امر سبب رشد سريع جمعيّت بخصوص در شهر عجب‌شير شده است. اين رشد جمعيّت در نقاط روستايي شهرستان منفي بوده و قابل ملاحظه نمي‌باشد. عمده مهاجرت به شهرستان از شهرستان‌هاي همجوار و عمدتاً به نقاط شهري شهرستان صورت مي‌گيرد. نرخ بيکاري (نسبت جمعيّت بيکار به جمعيّت فعّال) در شهرستان عجب‌شير در سال‌هاي 75 و 83 به ترتيب معادل 6 و 1/5 بوده که کمتر از متوسط استان در سال‌هاي تحت بررسي بوده است.

اين رقم براي شهرستان‌هاي آذرشهر و بناب در سال 83 به ترتيب 1/3 و 04/3 درصد مي‌باشد که هر دو شهر نسبت به عجب‌شير از وضعيّت مطلوب‌تري برخوردار هستند.

3. کشاورزي و منابع طبيعي:

عجب‌شير با دارا بودن مجموع 72748 هکتار در حدود 6/1 درصد از کل اراضي استان را در اختيار دارد. اين شهرستان 84/1 درصد از کل اراضي زير کشت محصولات زراعي استان و 25/4 درصد از کل اراضي باغي استان را دارا مي‌باشد که نمايانگر نقش ناچيز اين شهرستان در سطح زير کشت محصولات زراعي استان مي‌باشد. علاوه بر اين از لحاظ توليد محصولات دامي از جايگاه چندان مناسبي در سطح استان برخوردار نيست. از حيث توليد شير حائز رتبه سيزدهم بين شهرستان‌هاي استان (19 شهرستان)، از حيث توليد گوشت قرمز رتبه پانزدهم، گوشت مرغ رتبه پانزدهم و نيز از نظر توليد تخم مرغ باز رتبه پانزدهم را در بين شهرستان‌هاي استان به خود اختصاص داده است. از لحاظ شيلات با تخصيص سهمي معادل 27/0 درصد از توليدات شيلات استان در رتبة آخر استان قرار گرفته است.

از قابليّت‌هاي قابل توجّه اين بخش (کشاورزي) مي‌توان از وجود پتانسيل‌هاي مناسب جهت پرورش آرتميا و وجود پتانسيل‌هاي مناسب جهت زنبورداري بدليل مراتع شهرستان و باغات وسيع و کلاً وجود اراضي، باغات و دشت‌هاي وسيع با قابليّت حاصلخيزي بالا و به تبع آن تنوّع محصولات زراعي و باغي بويژه سيب‌زميني (رتبة دوّم استان) پياز (رتبة چهارم استان) خربزه (رتبة اوّل استان)، سيب، گردو و بادام را نام برد. از محدوديّت‌ها و تنگناهاي اين بخش نيز مي‌توان از موارد زير نام برد:

کمبود منابع آبي در سطح شهرستان، کمبود ماشين‌آلات و ادوات کشاورزي، کمبود زيرساخت‌ها و تشکل‌هاي توليد در بخش کشاورزي، کمبود صنايع تبديلي، سنّتي بودن شيوه کشاورزي و دامپروري، کمبود نقدينگي کشاورزان و...

با توجّه به اهمّيّت و قابليّت اين شهرستان در توليد محصولات باغي و زراعي،‌ با انجام سرمايه‌گذاري‌هاي لازم در طرح‌هاي آب و خاک و توسعة شبکة آبرساني سدها و... مي‌توان بر رونق فعّاليّت‌هاي کشاورزي و دامي اين شهرستان افزود.

در اين بخش شهرستان بناب با 9 درصد توليد محصولات زراعي استان در رتبة چهارم استاني قرار دارد. در برنامه چشم‌انداز توسعة عجب شير، محوريّت توسعة اين شهرستان، توسعة کشاورزي و دامداري در اولويّت نخست مي‌باشد که با ارائة اين آمارها بنظر مي‌رسد دست‌اندرکاران امر بايد تلاش بيشتري به خرج بدهند.

4. صنعت و معدن:

در بررسي وضعيّت صنعت و معدن اين شهرستان کار راحتي را پيش رو داريم چرا که عجب‌شير از جمله معدود شهرهايي است که تقريباً هيچ گونه صنعتي در آن شکل نگرفته است. عليرغم اينکه اين شهرستان در مسير محور تجهيز يافته تبريز - مياندوآب قرار دارد و در فاصله 85 کيلومتري تبريز واقع شده است ولي متأسفانه صنعت قابل توجهي (برخلاف شهرستان‌هاي همجوارش) ندارد.

در بخش معادن 7 معدن فعّال در اين شهرستان وجود دارد که 4 معدن آن نمک آبي است 2 معدن سيليس و يک معدن گرانيت سبز در اين شهرستان فعّاليّت مي‌کنند. معدن گرانيت سبز و نيز معدن سيليس تنها معدن از اين نوع در استان مي‌باشند. 3 درصد کل مواد معدني استخراج شده استان به عجب‌شير اختصاص دارد و نيز 5/5 درصد مجموع اشتغال و 7/2 درصد سرمايه‌گذاري بخش معادن استان شامل اين شهرستان مي‌شود.

اين آمار براي شهرستان آذرشهر با دارا بودن 32 معدن فعّال به اين صورت است: 9/8 درصد استخراج مواد معدني استان، 13 درصد اشتغال بخش معدن استان و 7/4 درصد سرمايه‌گذاري استان. از اقدامات اولويّت‌دار توسعة اين بخش براي شهرستان عجب‌شير مي‌توان به احداث شهرک‌هاي صنعتي، توسعه صنايع تبديلي کشاورزي و... اشاره کرد.

5. شبکه‌هاي زيربنايي:

در اين شاخص بايد چند فاکتور اساسي توسعه بررسي شود:

1-5 حمل و نقل: خوشبختانه به سبب موقعيّت استراتژيک عجب‌شير (نه برنامه‌ريزي مدون و...) اين شهرستان از حيث تراکم راه در هر 100 کيلومتر مربع در بين 19 شهرستان استان رتبة پنجم قرار گرفته و با توجّه به اين رتبه از وضعيت مطلوب‌تري برخوردار است ولي از نظر ميزان برخورداري از راه‌هاي روستايي (به علّت عدم وجود برنامه‌هاي توسعه) برخلاف آذرشهر از متوسط استاني به ميزان قابل توجّهي کمتر است و در بين 19 شهرستان استان در رتبة 16 قرار دارد! از لحاظ تراکم راه‌آهن نيز از متوسط استاني بيشتر است.

از اقدامات اولويّت‌دار بخش حمل و نقل در اين شهرستان مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد:

تبديل تقاطع‌هاي همسطح مهم به غير همسطح (مخصوصاً در مبادي ورودي و خروجي شهر)،‌ احداث مجتمع‌هاي خدمات رفاهي و پاسگاه‌هاي پليس‌راه ، تکميل پروژة ملّي بزرگ‌راه تبريز-مياندوآب که در عجب‌شير متوقّف شده است و ‌بازسازي جاده‌هاي روستايي و ...

2-5 انرژي: اين شهرستان فاقد تأسيسات توليد نيرو مي‌باشد و مصارف آن از طريق شبکه سراسري برق تأمين مي گردد.

3-5 شبکه‌هاي اطّلاعاتي و ارتباطات:

3 درصد نمايندگي‌هاي پستي و 5 درصد دفاتر پستي شهري استان در اين شهرستان قرار گرفته است. سهم شهرستان از تلفن‌هاي مشغول به کار استان 4/1 درصد مي‌باشد . اين آمار براي شهرستان آذرشهر به ترتيب بدين قرار است: 5/6 درصد ،‌5 درصد، 8/2 درصد استاني.

شيوه‌هاي مديريّتي سنّتي، مشکل جذب و نگهداري نيروي متخصص، ناکافي بودن سرمايه‌گذاري و نامناسب بودن زيرساخت‌ها براي تحقّق دولت الکترونيکي از محدوديّت‌ها و تنگناهاي اين بخش مي‌باشد.

6. خدمات:

در اين شاخص نيز بايد چند فاکتور توسعه بررسي شود:

1-6 بهداشت و درمان:

شهرستان عجب‌شير از لحاظ برخورداري از امکانات بهداشتي و درماني و همچنين نيروي انساني متخصص (پزشک عمومي و متخصّص) در مقايسه با متوسط استاني از وضعيّت نامناسبي برخوردار است. سرانه تخت بيمارستاني و سرانه پزشک عمومي و متخصّص در شهرستان پايين‌تر از متوسط استاني است.

با وجود اين، به دليل بالا بودن سطح آگاهي مردم، گسترش درصد پوشش واکسيناسيون عليه بيماري‌هاي عفوني...

4» بهبود نسبي تغذيه و گسترش مراقبت‌هاي اوّليّة بهداشتي مادر، اين شهرستان از لحاظ شاخص‌هاي بهداشتي و درماني (ميزان مرگ و مير کودکان زير 5 سال، نوزادان و شيرخواران و ...) در مقايسه با متوسط استاني از وضعيت مناسبي برخوردار است. شهرستان عجب‌شير در سال 83 با 50 تخت فعّال و بناب در همين سال با 150 تخت فعال، 1/3 درصد (براي بناب) تخت‌هاي بيمارستاني استان را در خود جاي داده است. استقرار کامل شبکه‌هاي بهداشتي بر اساس طرح توسعه نظام شبکه‌اي بهداشت و درمان، تکميل و راه‌اندازي بخش‌هاي تخصصي بيمارستان قديمي و فاقد امکانات کافي شهر و ... از جمله مهم‌ترين راهبردها و اقدامات اولويّت‌دار بلند مدت توسعه براي شبکه بهداشت و درمان عجب‌شير مي‌باشد.

2-6 آموزش و پرورش عمومي:

آموزش و پرورش عجب‌شير حدود 8/1 درصد از دانش‌آموزان استان را در خود جاي داده است. حدود 84 درصد از جمعيّت بالاي 6 سال عجب‌شير با سواد هستند که متأسفانه اين ميزان، از متوسط با سوادي استان (85 درصد) کمتر است. اين ميزان درصد با سوادي براي شهرستان آذرشهر و بناب به ترتيب برابر 6/90 و 66/83 (در سال 1382) مي‌باشد. که وضعيّت باسوادي آذرشهر به مراتب بهتر از عجب‌شير و بناب مي‌باشد.

3-6 بازرگاني:

ساختار بازرگاني عجب‌شير کاملاً سنتي است و اين شهرستان به شدّت از کمبود زير ساخت‌هاي بازرگاني رنج مي‌برد. در اين شهرستان انبار و سيلو وجود ندارد و تنها يک سردخانه وجود دارد که از نظر ظرفيّت 7/4 درصد سردخانه‌هاي استان را شامل مي‌شود. اين آمار براي شهرستان آذرشهر رقمي معادل 7 درصد و براي بناب 8/14 درصد مي‌باشد.

4» با توجه به قابليّت‌هاي بالاي شهرستان در زمينه توليد محصولات کشاورزي انتظار مي‌رود امکانات انبارداري، سيلو و سردخانه شهرستان از وضعيت مطلوب‌تري برخوردار گردد.

4-6 گردشگري و ميراث فرهنگي:

به دليل سابقه تاريخي و ويژگي‌هاي طبيعي، عجب‌شير داراي جاذبه‌هاي مناسب گردشگري است ولي به دليل نبود زيرساخت‌هاي مناسب گردشگري از جمله خدمات رفاهي، محل اقامت، مراکز حمايتي گردشگري و عدم هماهنگي بين دستگاه‌هاي ذيربط از اين قابليّت‌ها به درستي استفاده نمي‌شود.

بر اساس آمار موجود در سال 1382 هيچ هتل و مهمانسرايي در عجب‌شير وجود ندارد و تنها يک مهمان‌پذير 21 تختي وجود دارد. (اخيراً يک هتل در عجب‌شير احداث شده است) تعداد بيش از يك صد اثر تاريخي حفاظت شده در عجب‌شير وجود دارد. اين آمار براي شهرهاي بناب و آذرشهر به ترتيب 156 اثر و 38 اثر (نيازمند حفاظت) مي‌باشد. در شهرستان بناب يک هتل 60 تختي و 2 مهمان‌پذير 43 تختي وجود دارد. عدم حفظ و نيز مرمّت‌هاي اصولي (نه زيبا سازي با كاشي و سراميك که نمونة اين‌کار را در مرمت غير اصولي مسجد تاريخي قاضي شاوان مي‌توان مشاهده کرد) آثار باستاني در اين كهن‌شهر تاريخ خود گواه مظلوميّت اوضاع ميراث فرهنگي منطقه است. برداشت‌هاي غير اصولي از خاك تپة باستاني كول‌تپه به منظور مصارف كشاورزي!، عبور كاميون‌هاي سنگين وزن از روي پل تاريخي قيزيل كورپي، تخريب قبرستان باستاني امامزاده قاسم (ع)، تخريب كتيبة اورارتويي جوان قالا، تخريب سنگ‌قبرهاي تاريخي روستاهاي مهرآوا، شيراز، ديزه، زئيوه، هورو، هرگلان، ورينجه و ... نمونه‌هايي از بي‌توجّهي مسئولان امر و غارت‌گران آثار تاريخي در قبال ميراث فرهنگي عجب‌شير مي‌باشد.

5-6 تربيت بدني:

عجب‌شير از لحاظ امکانات ورزشي در مقايسه با ساير شهرستان‌هاي استان در سطح متوسطي قرار دارد. اين شهرستان حدود 9 درصد استاديوم‌هاي استان، 3/1 درصد سالن‌هاي ورزشي استان، 8/4 درصد مساحت‌هاي زمين هاي ورزشي روباز استان و 2 درصد اماکن ورزشي سرپوشيده استان را به خود اختصاص داده و از لحاظ شاخص سرانه زيربناي اماکن ورزشي نسبت به متوسط استان از وضعيّت مناسبي برخوردار است. با اين حال اين شهرستان از لحاظ سرانه اماکن ورزشي سرپوشيده نسبت به متوسط استان وضعيّت نامناسبي دارد. همچنين اين شهرستان فاقد سالن ورزشي چندمنظوره سقف بلند و پيست دو و ميداني است که ضرورت سرمايه‌گذاري مناسب در اين زمينه بويژه از طريق بخش خصوصي احساس مي‌گردد. احداث زمين‌هاي چند منظورة ورزشي در کنار پارک‌هاي شهر توسط شهرداري مي‌تواند اين آمار را تا حدي بهبود بخشد.

اطّلاعات آماري در زمينه‌هاي مختلف تربيت بدني شهرستان آذرشهر، از وضع مناسب اين شهرستان نسبت به عجب‌شير حکايت دارد.

6-6 فرهنگ و هنر:

شهرستان به اصطلاح فرهنگي عجب‌شير از لحاظ برخورداري از امکانات فرهنگي و هنري در مقايسه با ساير شهرستان‌هاي استان وضعيّت مناسبي ندارد و از لحاظ شاخص سرانه فضاي کتابخانه پايين‌تر از متوسط استاني قرار دارد. در سال 1382 يک باب کتابخانه عمومي در اين شهرستان وجود داشت. اين کتابخانه از لحاظ سرانه فضاي کتابخانه پايين‌تر و از لحاظ جلد کتاب به ازاء هر عضو بالاتر از ميزان متوسط استاني است. (البتّه در سال‌هاي اخير دو باب کتاب‌خانة عمومي در شيشوان و جوان‌قالا احداث شده که با احتساب ساخت و ساز اين اماکن فرهنگي در ساير شهرهاي استان، در خوش‌بينانه‌ترين اين آمار ثابت خواهد ماند.) اين شهرستان فاقد سينما است و از 307 چاپخانه موجود در استان سهم عجب‌شير 2 باب ( 7/0 درصد ) چاپخانه مي‌باشد. از کل 2120 واحد موقوفات استان 11 باب آن (5/0 درصد) در اين شهرستان واقع گرديده است. از تعداد کل مساجد استان که بالغ بر 6568 باب مي‌باشد 97 باب (5/1 درصد 5) در اين شهرستان واقع گرديده است.

تعداد 8 باب کتابخانه در آذرشهر و 3 باب کتابخانه در بناب و 6 باب در شهرستان کليبر واقع گرديده است. از لحاظ ديگر شاخص‌هاي آماري فرهنگ و هنر وضعيّت دو همسايه عجب‌شير يعني آذرشهر و بناب به مراتب بهتر از عجب‌شير مي‌باشد. عجب‌شيري که در ابتداي ورودي شهر از طرف مرکز استان در روي تابلوي خوش آمدگويي عنوان «شهر فرهنگي» را يدک مي‌کشد طبق اين اطّلاعات و آمار سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي معلوم مي شود که لفظ فرهنگي با توجّه به وجود شاخصه‌هاي فرهنگي، بيشتر برازنده شهرهايي همچون کليبر،‌ آذرشهر، هشترود مي‌باشد تا عجب‌شير.

احداث کتابخانه‌هاي جديد، مجتمع‌هاي فرهنگي و هنري، سالن نمايش و نگارخانه و... در عجب‌شير از راهبردها و اقدامات اولويّت‌دار بلند مدت توسعة بخش فرهنگ و هنر مي‌باشد. با توجه به قابليّت‌ها و تنگناهاي شهرستان عجب‌شير، محوريّت توسعه اين شهرستان از سوي سازمان مديريّت و برنامه‌ريزي استان به ترتيب در سه بخش کشاورزي، معدن و گردشگري تعيين شده است که با نگاهي گذرا به آمار ارائه شده از سوي اين سازمان در بخش‌هاي قبلي اين نوشته و مقايسة آن‌ها با تعاريف توسعه که در مقدمه ذکر شد، متوجّه مي‌شويم که توسعة اين شهرستان با برگزاري جلسات و همايش‌هاي توسعه و دعوت از مغازه‌داران محلات و کارمندان جزء ادارات دولتي در عمل ره به جايي نخواهد برد. شهرهاي همجوار عجب‌شير و ساير شهرها و بخش‌هاي دور افتاده استان به واسطة وجود مديران لايق، دلسوز و کارآمد و نيز مشاركت‌هاي مردمانش در امر توسعه شهر و منطقه‌شان، همچنان به حرکت سريع‌السير در مسير توسعه قدم برمي‌دارند در حالي که در عجب‌شير ما تازه بعد از گذشت سال‌ها محروميّت و بي‌توجّهي، مسئولان به فکر تشکيل کميتة اجرايي افتاده‌اند تا استعدادها و توانمندي‌هاي منطقه را مورد بررسي قرار دهند حال آنکه مشکلات و مسايل اين شهر سال‌ها قبل مطالعه شده و نيازي به مطالعه مجدد ندارد. توسعه شهرستان عجب‌شير نه در شعار بلکه در عمل محقّق خواهد شد. براي نيل به اين هدف بايد ضمن حذف مديران ناکارآمد و سليقه‌اي از بدنة مديريتي و اجرايي اين شهرستان بدور از هرگونه حواشي، آستين‌هاي همّت را بالا زد که مردم شهيد پرور و انقلابي عجب‌شير لايق اين هيچ بي‌مهري و بي‌عدالتي نيستند. نقش کليدي شوراهاي اسلامي منطقه که به‌عنوان پل ارتباطي بين مردم و مسئولان بايد باشند در شهرستان عجب‌شير کم‌رنگ بوده در حالي‌که شوراها مي‌توانند با تشکيل اتاق‌هاي فکر و دعوت از متخصصين و نخبگان شهرستان کمبودها و قابيليت‌ها را مشخص کرده و گام‌هاي مؤثري در جهت توسعة عجب‌شير بردارند.

منابع و مآخذ:

1.سالنامه آماري استان آذربايجان‌شرقي 1384 ، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي

2. بررسي تقسيمات کشوري و سازمان اداري استان آذربايجان‌شرقي در يکصد سال اخير،‌ تهيه کننده: مهدي سليمان پور، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، ‌1386

3. سيماي شهرستان عجب‌شير در سال 1382، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان‌شرقي

4. طرح توسعه شهرستان عجب‌شير، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

5. طرح توسعه شهرستان آذرشهر، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

6. طرح توسعه شهرستان بناب، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجان‌شرقي، زمستان 1385

7. مقالة همايش در شهر پيرمردان، روزنامه کيهان مورخه 13/6/86

8. مصاحبه مطبوعاتي فرماندار محترم عجب‌شير، اعتدال مورخه 3/5/87

11. تاريخ عجب‌شير، امير چهره گشا، نشر اختر، تبريز 1393